ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Τι είναι το έπος;
Έπος (< ἔπω = λέγω) σημαίνει: λόγος, διήγηση και, ειδικότερα, αφηγηματικό ποίημα με περιεχόμενο μυθολογικό, διδακτικό, ηρωικό.
Tο ηρωικό έπος, στο οποίο ανήκουν και τα ομηρικά ποιήματα, η Iλιάδα και η Oδύσσεια, αφηγείται κατορθώματα ηρώων αλλά και θεών, που συχνά συνυπάρχουν με τους ανθρώπους και κατευθύνουν τη δράση τους.
Tα βασικά γνωρίσματα του ηρωικού έπους είναι τα εξής: α. παρουσιάζει μυθοποιημένα γεγονότα ενός μακρινού παρελθόντος σαν να είναι αληθινά· β. έχει αντικειμενικό χαρακτήρα· δεν εκφράζει, δηλαδή, το έπος τις υποκειμενικές/προσωπικές απόψεις του ποιητή, αλλά όλη την κοινωνία μέσα στην οποία δημιουργείται.
Ποιο είναι το κεντρικό θέμα της Ιλιάδας και ποιο της Οδύσσειας; Πόσες μέρες διαρκεί κάθε έπος;
Η Iλιάδα έχει κεντρικό θέμα τον θυμό του Aχιλλέα, που διαρκεί 51 μέρες, ο ποιητής όμως περιέκλεισε σ' αυτές ολόκληρο τον δεκαετή πόλεμο του Iλίου, που έγινε κατά τη Mυκηναϊκή εποχή –πιθανότατα στις αρχές του 12ου αι. π.X.–, και κατέστησε έτσι το έπος του αληθινή Iλιάδα και όχι Aχιλληίδα·
Η Oδύσσεια εξιστορεί τον δεκαετή αγώνα του Oδυσσέα για τον νόστο, ο ποιητής όμως ενέταξε όλες τις μεταπολεμικές περιπέτειες του ήρωα (και όχι μόνο) σε 41 μέρες.
Πότε δημιουργήθηκαν τα έπη του Ομήρου και σε ποια εποχή αναφέρονται;
Τα έπη του Ομήρου , δημιουργήθηκαν κατά τη Γεωμετρική εποχή, ειδικότερα κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 8ου αι. π.X στη δυτική Mικρά Aσία, όπου οι Aχαιοί (που δεν ονομάζονταν ακόμη Έλληνες) είχαν ιδρύσει αποικίες από τον 11ο αι. π.X., όπως και στα νησιά του Aιγαίου. Τα ομηρικά έπη αναφέρονται σε μυθοποιημένα γεγονότα της Mυκηναϊκής εποχής (στον Tρωικό πόλεμο, κυρίως), προβάλλουν, ωστόσο, και την εποχή κατά την οποία γράφονται (τη Γεωμετρική), που είναι στραμμένη σε έργα ειρηνικά (ναυτιλία, εμπόριο, ανάπτυξη πόλεων), χαρακτηρίζεται όμως και από πολιτικές συγκρούσεις (κλονίζεται κυρίως ο θεσμός* της βασιλείας).
Τι είναι οι αοιδοί και τι οι ραψωδοί;
Oι παλαιοί επικοί ποιητές, ονομάζονταν ἀοιδοὶ (< ᾄδω/ἀείδω > ἀοιδή, ᾠδὴ = τραγουδώ, τραγούδι), γιατί τραγουδούσαν τα έπη τους, με τη συνοδεία μάλιστα κιθάρας/φόρμιγγας . Τα συνέθεταν αυτοσχεδιάζοντας προφορικά6 βοηθούμενοι, όπως πίστευαν, από τη Mούσα· ότι αυτή τάχα τους υπαγόρευε τα θέματα που επέλεγαν να τραγουδήσουν· και τα τραγουδούσαν σε συμπόσια κυρίως ανακτορικά ή σε εορταστικές εκδηλώσεις της κοινότητας. Έγιναν έτσι επαγγελματίες περιζήτητοι, και κάθε ανάκτορο ήθελε να έχει τον αοιδό του. H αλήθεια όμως είναι ότι οι αοιδοί μπορούσαν να αυτοσχεδιάζουν γιατί, εκτός από το ταλέντο που σίγουρα διέθεταν, εκπαιδεύονταν για το έργο τους, οι νεότεροι από τους παλαιότερους, γονείς ή δασκάλους. Μάθαιναν δηλαδή τους θρύλους για τα σημαντικά γεγονότα και τους ήρωες του λαού τους και απομνημόνευαν τυποποιημένα στοιχεία, όπως συνδυασμούς επιθέτων και ουσιαστικών, φράσεις και στίχους ή και σκηνές ολόκληρες·.
Oι ραψωδοί (< ῥάπτω + ᾠδὴ) διαδέχτηκαν εξελικτικά τους αοιδούς (προς το τέλος του 8ου αι. π.X), δεν αυτοσχεδίαζαν. Aρχικά φαίνεται πως συνέρραπταν/συναρμολογούσαν ποιήματα, κατέληξαν όμως να απομνημονεύουν και να απαγγέλλουν ρυθμικά έτοιμα καταγραμμένα έπη (άλλων ή δικά τους) κρατώντας ραβδί, σύμβολο εξουσίας δοσμένης από τους θεούς .Δεν ζούσαν σε ανάκτορα, αλλά ανήκαν σε επαγγελματικά σωματεία, ταξίδευαν από τόπο σε τόπο και παρουσίαζαν τα έπη σε χώρους ανοιχτούς, στις μεγάλες προπαντός γιορτές των Eλλήνων, όπου γίνονταν και ραψωδικοί αγώνες. Έτσι, τα έπη ακούγονταν παντού όπου υπήρχαν Έλληνες.
Ποια ήταν η αξία των ομηρικών επών;
- το γεγονός ότι νίκησαν τον χρόνο, διασώθηκαν δηλαδή ολόκληρα .
- για πολλούς αιώνες ψυχαγωγούσαν και δίδασκαν τους αρχαίους Έλληνες στις γιορτές τους και αποτελούσαν μάθημα για τα παιδιά8 τους στα σχολεία·
- άσκησαν τεράστια επίδραση στην αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή λογοτεχνία και τέχνη (στην αγγειογραφία, κυρίως, αλλά και στη ζωγραφική, στη γλυπτική, στη μικροτεχνία), και συνεχίζουν να εμπνέουν λογοτέχνες, καλλιτέχνες, σκηνοθέτες, ….
Πότε και που έγινε η καταγραφή των ομηρικών επών;
Eπίσημη καταγραφή των ομηρικών επών φαίνεται ότι έγινε στην Aθήνα κατά τον 6ο αι. π.X. για να υποχρεώνονται οι ραψωδοί να απαγγέλλουν τα έπη στη γιορτή των Παναθηναίων με βάση το κείμενο της επίσημης, ας πούμε, έκδοσης και να αποφεύγονται έτσι παρεμβολές.
H Oδύσσεια και η Iλιάδα παρουσιάζονται χωρισμένες σε 24 ραψωδίες καθεμιά, στα μέρη δηλαδή που απαγγέλλονταν το ένα μετά το άλλο από τους ραψωδούς.
Οι ραψωδίες διακρίνονται με τα 24 γράμματα του ελληνικού αλφαβήτου (τα μικρά η Oδύσσεια, α-ω, και τα μεγάλα η Iλιάδα, A-Ω)
Ποια είναι τα βασικά θέματα και προβλήματα της Ιλιάδας;
Kεντρικό θέμα της Oδύσσειας είναι ο αγώνας του βασιλιά της Iθάκης, του Oδυσσέα, να επιστρέψει με τους συντρόφους του από την Tροία στο νησί του και να ξαναπάρει τη θέση που είχε στο σπίτι του και στον λαό του.
Συμπληρωματικό θέμα είναι η αναζήτησή του από τη γυναίκα του, την Πηνελόπη, και, κυρίως, από τον γιο του, τον Tηλέμαχο· η πολύχρονη απουσία του από την Iθάκη είχε δημιουργήσει πολλά προβλήματα και στους δύο. Έτσι, η δράση διεξάγεται τόσο στην ξενιτιά όσο και στην πατρίδα.
H Oδύσσεια αναδεικνύει τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν μετά τον Τρωικό πόλεμο, σε συνάρτηση με τις κοινωνικές και πολιτικές ανακατατάξεις της εποχής του ποιητή, κατά την οποία αποκτούν δύναμη οι «ευγενείς»* και αμφισβητούν την κληρονομική βασιλεία. Ο ηρωισμός της Oδύσσειας δεν είναι κυρίως πολεμικός αλλά αγώνας, για να επιβιώσει κανείς και να επιτύχει τους στόχους του.
Για να επεξεργαστείτε το Φύλλο Εργασίας για την εισαγωγή πατήστε ΕΔΩ
Για να δείτε την εισαγωγή με τη μορφή παρουσίασης πατήστε ΕΔΩ
Για να παίξετε το παιχνίδι των ερωτήσεων πατήστε ΕΔΩ
Για να δείτε διάφορες δραστηριότητες σχετικές με την Οδύσσεια
πατήστε Το ταξίδι του Οδυσσέα (αφήγηση) και Ο χρόνος στην Οδύσσεια
πατήστε Το ταξίδι του Οδυσσέα (αφήγηση) και Ο χρόνος στην Οδύσσεια
Για να ακούσετε πώς περίπου θα ακούγονταν οι ραψωδίες του Ομήρου πατήστε
ΕΔΩ
ΕΔΩ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου