ΑΡΧΑΙΑ Β' ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΑΜΕΣΟ / ΕΜΜΕΣΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

·         AΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ ΑΜΕΣΟ ΚΑΙ ΕΜΜΕΣΟ

ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ ΤΟΥ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟΥ

ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

*Τα ενεργητικά ρήματα, δηλαδή όσα σημαίνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί, διακρίνονται σε δυο κατηγορίες, τα αμετάβατα και τα μεταβατικά.

1.  Αμετάβατα λέγονται εκείνα  τα οποία δηλώνουν ότι το υποκείμενο ενεργεί, χωρίς όμως η ενέργειά του να μεταβαίνει σε άλλο πρόσωπο ή πράγμα

π.χ. Ουτος φευγει

2.  Μεταβατικά λέγονται τα ρήματα εκείνα που δηλώνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου τους μεταβαίνει σε ένα άλλο πρόσωπο ή πράγμα το οποίο ονομάζεται αντικείμενο. Το αντικείμενο τίθεται πάντα σε μια από τις πλάγιες πτώσεις (γενική, δοτική, αιτιατική)

*Τα μεταβατικά ρήματα είναι δυνατόν να δέχονται ένα ή δυο αντικείμενα και καλούνται αντίστοιχα  μονόπτωτα ή δίπτωτα ρήματα.

π.χ.μονόπτωτα    :  ουτοι εθήρευσαν ζωα

      δίπτωτα         :  Κίμων, ἐδίδου, χρήματα, τοῖς πτωχοῖς 

*Τα μονόπτωτα  ρήματα συντάσονται, ανάλογα με τη σημασία τους με. γενική, δοτική ή αιτιατική

Π.χ. Μέμνησο (= να θυμάσαι) τῶν Ἀθηναίων(γενική)

Οἱ Ἀθηναῖοι ἐπίστευον τοῖς συμμάχοις(δοτική)

Οἱ Λακεδαιμόνιοι ἐφόνευσαν τοὺς κήρυκας (αιτιατική)

*Τα δίπτωτα ρήματα συντάσσονται,ανάλογα με τη σημασία τους με:

γενική + δοτική, γενική + αιτιατική,

δοτική + αιτιατική, αιτιατική + αιτιατική

π.χ. ὁδοῦ παραχωροῦσιν οἱ νεώτεροι τοῖς  πρεσβυτέροις(γενική + δοτική)

Βασιλεύς ἤκουσε ταῦτα  Τισσαφέρνους  (γεν. +αιτιατική)

ταῦτα συνεβοῦλευσεν Περικλῆς Ἀθηναίοις (δοτ.+ αιτιατική)

 Κάτων ἐδίδασκεν τὸν υἱὸν  μουσικήν (αιτιατική +αιτιατική)

Άμεσο και έμμεσο αντικείμενο

Άμεσο είναι το αντικείμενο που βρίσκεται σε πτώση αιτιατική και όταν το ρήμα συντάσσεται με δυο αιτιατικές, άμεσο είναι αυτό που δηλώνει πρόσωπο.  Σε περίπτωση που κανένα από τα αντικείμενα δεν είναι σε πτώση αιτιατική, άμεσο είναι αυτό που βρίσκεται σε πτώση γενική.

π.χ.Διδάσκουσι τους παιδας  (άμεσο) σωφροσύνην (έμμεσο)

      Μετεσχήκαμεν ὑμῖν (έμμεσο) ἱερῶν τῶν σεμνοτάτων (άμεσο).

*Κατηγορούμενο του αντικειμένου

Σε ορισμένα δίπτωτα ρήματα που συντάσσονται με δυο αιτιατικές παρατηρούμε ότι η μια αιτιατική είναι κατηγορούμενο της άλλης και γι’αυτό ονομάζεται κατηγορούμενο του αντικειμένου. Σ’αυτή την κατηγορία ανήκουν όσα ρήματα έχουν τη σημασία του εκλέγω, διορίζω, ονομάζω, νομίζω.

Η λειτουργία του κατηγορουμένου γίνεται σαφέστερη όταν τα ρήματα μ’αυτή τη σημασία μετατραπούν σε παθητική σύνταξη.

π.χ.(Οὗτοι) ὀνομάζουσιν ἐμέ (αντικ.) βασιλέα (κατηγ. αντικ.).

Οι Αθηναίοι αιρουνται τον Περικλέα (αντικ.)στρατηγόν

(κατηγ.αντικ.)

Αλλά: Ο Περικλής αιρειται στρατηγός(κατηγ.) υπό των Αθηναίων    

*Σύστοιχο αντικείμενο

Πολλές φορές συμβαίνει το αντικείμενο που βρίσκεται σε πτώση αιτιατική να επαναλαμβάνει τη ρηματική ενέργεια και μάλιστα με όνομα που έχει την ίδια ρίζα με το ρήμα ή συνώνυμο.Το αντικείμενο αυτό καλείται σύστοιχο.

π.χ. -Οὗτοι ἐθήρευον θῆρας.

—  Σωκράτης θυσίας ἔθυε.

—  Κροῖσος ἔζη βίον εὐδαίμονα.

Το σύστοιχο αντικείμενο συνοδεύεται συνήθως από επιθετικό προσδιορισμό που κατά κανόνα παραλείπεται και μένει στη θέση του μόνο ο επιθετικός προσδιορισμός σε πτώση αιτιατική ουδετέρου γένους πληθυντικού αριθμού.

π.χ. Ἀλκιβιάδης πολλά ἥμαρτε (< πολλὰς ἁμαρτίας)

Ζούσε ήσυχα(<ήσυχη ζωή)

Στα επόμενα παραδείγματα να αναγνωρίσεις  τα σύστοιχα αντικείμενα και τα κατηγορούμενα του αντικειμένου.

•  Ἅμα δὲ τῇ ἡμέρᾳ οἱ Ἕλληνες εἵλοντο (= εξέλεξαν) Ξενοφῶντα στρατηγόν.

• Αθηναῖοι τοὺς Μεγαρεῖς ἐνόμιζον συμμάχους πιστοὺς καὶ στρατιώτας γενναίους.

• Τοιαῦτα ἔλεγεν ὁ Ἐρατοσθένης καὶ πολλὰ ἐμηχανάτο (= επινοούσε) διὰ τὴν ἑαυτοῦ σωτηρίαν.

• Δημοσθένης πολλοὺς κινδύνους ὑπὲρ τῆς πατρίδος κεκινδύνευκεν καὶ τὰ βέλτιστα συμβεβούλευκεν.

AΣΚΗΣΕΙΣ

Να βρεις τα δίπτωτα ρήματα και τα αντικείμενά τους

1.Ευρυβιάδη ανδρείας αριστείον έδωκαν

2.Ο πατήρ υπέσχετο δώσειν αυτω την οικίαν

3.Αναμνήσω υμας και τους  των προγόνων των ημετέρων κινδύνους

4.Ουδείς ετόλμησεν αποστερησαι ημας της ελευθερίας

5.Ημιν ουδέν δίδως

6.Διδάσκουσι τους παιδας σωφροσύνην

Πηγή:Εγχειρίδιο Γλωσσικής Διδασκαλίας-(Γενικής Παιδείας) - Βιβλίο Μαθητή

Επιμέλεια : Κυριακίδου Μαρία