ΑΡΧΑΙΑ Β΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ-ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

ΤΟ ΑΠΑΡΕΜΦΑΤΟ

Το απαρέμφατο είναι ρηματικό ουσιαστικό. Προήλθε από πλάγιες πτώσεις αφηρημένων ουσιαστικών και αργότερα δέχτηκε υποκείμενο και αντικείμενο. Ανάλογα με τη σημασία του το απαρέμφατο χωρίζεται σε 2 είδη :

α) ειδικό

β) τελικό

Ειδικό απαρέμφατο ως αντικείμενο παίρνουν τα ρήματα που είναι λεκτικά, δοξαστικά και ρήματα όπως τα γιγνώσκω, πυνθάνομαι(=πληροφορούμαι),ακούω.

Τελικό απαρέμφατο ως αντικείμενο παίρνουν τα βουλητικά, κελευστικά, προτρεπτικά, απαγορευτικά ρήματα και΄όσα δηλώνουν αποφασίζω ή διανοούμαι να……..

διστακτικών, δυνητικών,και όσα δηλώνουν σκέψη απόφαση, προτροπή, παραχώρηση κτλ.

Το ειδικό απαρέμφατο μεταφράζεται με το ότι και το τελικό με το να.

Το υποκειμενο του απαρεμφάτο μπαίνει:

α)σε ονομαστική, όταν το απαρέμφατο και το ρήμα από το οποίο εξαρτάται έχουν το ίδιο υποκείμενο-(ταυτοπροσωπία)

π.χ.Ουτοι θέλουσι την πόλιν τειχίζειν.

β)σε αιτιατική, όταν το απαρέμφατο και το ρήμα δεν έχουν το ίδιο υποκείμενο-(ετεροπροσωπία)

π.χ.Σωκράτης εδίδασκε την σωφροσύνην αιτίαν της ευδαιμονίας είναι.

Απρόσωπα ρήματα κι απρόσωπες εκφράσεις.

Ορισμένες λέξεις που συνδυάζονται με το εστί ονομάζονται απρόσωπες εκφράσεις. Εκτός από το ουδέτερο επιθέτου ή μετοχής,ένα ουσιαστικό με το ρήμα εστί ,καθώς επίσης και το ρήμα έχει με κάποιο επίρρημα, αποτελούν απρόσωπες εκφράσεις. Υπάρχουν αντίστοιχα και απρόσωπα ρήματα που απαντούν συνήθως στο γ΄ενικό. Ως υποκείμενο δέχονται συνήθως απαρέμφατο ή δευτερεύουσα ειδική πρόταση. Μερικά από τα πιο συχνά απρόσωπα ρήματα είναι τα :χρη, δει, δοκει, μέλει, ομολογειται, λέγεται….

Τα απρόσωπα ρήματα και οι εκφράσεις συνοδεύονται συνήθως από μια δοτική προσωπική η οποία δείχνει το πρόσωπο στο οποίο αναφέρεται το ρήμα. Η δοτική προσωπική λειτουργεί συχνά και ως υποκείμενο του απαρεμφάτου που εννοείται σε πτώση αιτιατική. 

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου στην απρόσωπη σύνταξη 

Το υποκείμενο του απαρεμφάτου στην απρόσωπη σύνταξη βρίσκεται πάντα σε αιτιατική πτώση. Όταν ένα απρόσωπο ρήμα ή μια απρόσωπη σύνταξη έχει απαρέμφατο ως υποκείμενο, από τη δοτική συνήθως μπορούμε να συμπεράνουμε το υποκείμενο του απαρεμφάτου. Για να το βρούμε, απλώς τρέπουμε τη δοτική σε αιτιατική. 

π.χ. Χρή ἡμῖν λέγειν. 

Το υποκείμενο του απροσώπου ρήματος χρή είναι το απαρέμφατο λέγειν. 
Υποκείμενο του απαρεμφάτου λέγειν είναι η αιτιατική πτώση του ἡμῖν, δηλαδή το ἡμᾶς, η οποία εννοείται. 

ΑΣΚΗΣΗ ΕΜΠΕΔΩΣΗΣ 

Να αναγνωρίσετε τη μορφή της απρόσωπης σύνταξης στις παρακάτω προτάσεις και στη συνέχεια να βρείτε το υποκείμενο του ρήματος και το υποκείμενο του απαρεμφάτου. 

• Ἂξιόν ἐστι ἡμᾶς τοῖς Ἀθηναῖοις φίλους εἶναι. 
• Ἀνάγκη ἐστί ἡμῖν ἀγωνίζεσθαι. 
• Χρή ὑμῖν τῶν κατηγορουμένων ἀκούειν. 
• Ού δυνατόν ἐστι τοῖς Ἀθηναῖοις περί εἰρήνης ταῦτα λέγειν. 
• Καλόν δ’ ἐστί καί τάς ξενικάς ἀρετάς μιμεῖσθαι. 
• Δίκαιόν ἐστι μοι ἀπολογήσασθαι πρός ταῦτα. 
• Ἒδοξε τοῖς Λακεδαιμονίοις καταλαβεῖν την πόλιν. 
• Προσήκει μισεῖν καί κολάζειν τούς προδότας καί δωροδόκους. 
• Ἀλλἀ καί τόν ἐπίλοιπον χρόνον ἀσφαλῶς ἡμῖν ἐξεστι ζῆν. 
• Δεῖ τόν δικαστήν ὀρθῶς δικάζειν.

 Περισσότερα μπορείτε να δείτε στην παρακάτω παρουσίαση:Απρόσωπη σύνταξη απαρεμφάτου

Επιμέλεια: Κυριακίδου Μαρία