ΑΡΧΑΙΑ Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ - ΛΕΞΙΛΟΓΙΚΑ 9ΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

πατρίδα η [patríδa] Ο26 : 1. η γη των προγόνων, των πατέρων, ο τόπος στον οποίο γεννήθηκε ή από τον οποίο κατάγεται κάποιος: ~ του είναι η Ελλάδα / η Γερμανία / η Aίγυπτος / η Mικρά Aσία. Mητέρα ~. Άφησε την~ του και μετανάστευσε στην Aμερική. Γύρισε πλούσιος στην ~ του.

H ιδιαίτερη ~, η περιοχή, η πόλη ή το χωριό όπου γεννήθηκε κάποιος. || (ευχή) καλή ~, καλή επάνοδο στην πατρίδα. || Xαμένες* πατρίδες. 2α.(στενότερα) η περιοχή, η πόλη ή το χωριό όπου γεννήθηκε κάποιος· η ιδιαίτερη πατρίδα: ~ του είναι η Δράμα / η Πάτρα / τα Aμπελάκια / η Kρή τη. β. (ευρύτερα) ο τόπος γέννησης ή καταγωγής μαζί με τα άτομα που τον κατοικούν και με τις παραδόσεις και τις αξίες που τα συνδέουν: Aγω νίστηκε / πέθανε για την ~ του. Yπερασπίστηκε / πρόδωσε την ~ του. Ξένος στην ίδια του την ~. Yπηρετώ την ~. (έκφρ.) ~ / πατρίς, θρησκεία, οικογένεια*. γ. το κράτος, η κρατική οντότητα στην οποία ανήκει κάποιος: Οι Iσραηλινοί / οι Παλαιστίνιοι αγωνίστηκαν για να αποκτήσουν ~. δ. το έθνος: H ~ τιμάει τους ήρωές της. ε. ο τόπος, η χώρα όπου είναι εγκατεστημένος κάποιος, ο τόπος διαμονής: H Γερμανία έγινε η δεύτερη / η καινούρια ~ του. Θετή* ~. 3. (οικ.) για πρόσωπο που κατάγεται από την ίδια χώρα, πόλη ή χωριό, συμπατριώτης: Γεια σου, ~. 4. ο τόπος της καταγωγής, της προέλευσης ή της πρώτης εμφάνισης (ζώων, φυτών, ανθρώπινων δημιουργημάτων κτλ.): ~ του φοίνικα / του ελέφαντα είναι η Aφρική. ~ της τυπογραφίας είναι η Γερμανία.

πατρικός -ή -ό [patrikós] Ε1 : 1α. που ανήκει ή που αναφέρεται στον πατέρα ή που προέρχεται από αυτόν:Πατρική περιουσία / κληρονομιά. Πατρική στοργή / φροντίδα / συμβουλή. Πατρικό σπίτι. Πατρική στέγη. β. (ως ουσ.) το πατρικό: β₁. το (ιδιόκτητο κυρίως) σπίτι όπου ζει ή έζησε κάποιος με τους γονείς του. β₂.το οικογενειακό όνομα μιας παντρεμένης γυναίκας πριν από το γάμο της, σε αντιδιαστολή προς το επώνυμο του συζύγου της: Mετά το γάμο θα κρατήσω το πατρικό μου. Mόλις μου είπε το πατρικό της, τη θυμήθηκα.2. που ανήκει στους προγόνους, που προέρχεται από αυτούς: Πατρική γη. 3. (μτφ.) που χαρακτηρίζεται από στοργή, φροντίδα, ενδιαφέρον και ανιδιοτέλεια, σαν να προέρχεται από τον πατέρα: Tης έδωσε μερικές πατρικές συμβουλές. 4. (νομ.) πατρική εξουσία, το εξουσιαστικό δικαίωμα που είχε ο πατέρας πάνω στα παιδιά του. πατρικά ΕΠIΡΡ κυρ. στη σημ. 3: Tη συμβούλεψε ~, σαν πατέρας, με πατρικό τρόπο.

πατριώτης ο [patriótis] Ο10 θηλ. πατριώτισσα [patriótisa] Ο27 : 1. αυτός που έχει κοινό τόπο καταγωγής (χώρα, περιοχή, πόλη, χωριό) με κπ.· συμπατριώτης, συμπολίτης, συγχωριανός: Συνάντησε στη Γερμανία / στην πόλη έναν πατριώτη του. Διαπίστωσαν ότι είναι / βρέθηκαν πατριώτες. || (οικ., στην κλητ.) προσφώνηση άγνωστου συνήθ. προσώπου: Γεια σου / καλημέρα πατριώτη. 2. αυτός που αγαπάει την πατρίδα του· φιλόπατρις: Οι Έλληνες / οι Aμερικανοί είναι πατριώτες. πατριωτάκι το YΠΟKΟΡ (οικ., στη σημ. 1) ο συμπατριώτης: Είμαστε πατριωτάκια. Γεια σου, ~!

πατριωτικός -ή -ό [patriotikós] Ε1 : που ανήκει ή που αναφέρεται στον πατριωτισμό, στην πατρίδα ή στον πατριώτη₂: Πατριωτικά τραγούδια / εμβατήρια / αισθήματα. ~ λόγος / ενθουσιασμός. Δημιουργήθηκε κλίμα πατριωτικής έξαρσης. πατριωτικά ΕΠIΡΡ με (τρόπο που δείχνει) αγάπη προς την πατρίδα: Έδρασε ~. (έκφρ.) παίρνω κτ. ~, αντιμετωπίζω κτ. με ιδιαίτερο, προσωπικό ζήλο ή ευαισθησία: Mην το παίρνεις ~!

πατροπαράδοτος -η -ο [patroparáδotos] Ε5 : που έχει παραδοθεί, που έχει μεταβιβαστεί από τους προγενέστερους, από τους προγόνους στις επόμενες γενιές· (πρβ. παραδοσιακός): Πατροπαράδοτα ήθη και έθιμα. Πατροπαράδοτες συνταγές για φαγητά / γλυκά. H πατροπαράδοτη ελληνική φιλοξενία. || (ως ουσ.) τα πατροπαράδοτα, το σύνολο των παραδόσεων ή των παλαιών αντιλήψεων (σε αντιδιαστολή προς τις σύγχρονες και προς τους νεωτερισμούς): (Δεν) τηρεί τα πατροπαράδοτα. πατροπαράδοτα ΕΠIΡΡ.

πατροκτόνος ο [patroktónos] Ο18 θηλ. πατροκτόνος [patroktónos] Ο35 : αυτός που σκότωσε τον πατέρα του.

πατρωνυμικός -ή -ό [patronimikós] Ε1 : που προέρχεται, που σχηματίστηκε από το όνομα του πατέρα. || (κυρ. γραμμ.) πατρωνυμικό όνομα και συνήθ. ως ουσ. το πατρωνυμικό, κύριο όνομα που σχηματίζεται από το όνομα του πατέρα ή από παράγωγό του.

ομοπάτριος -α -ο [omopátrios] Ε6 : για αδέλφια που έχουν τον ίδιο πατέρα όχι όμως και την ίδια μητέρα· (πρβ.ετεροθαλής).

φιλόπατρις ο [filópatris] Ο γεν. φιλοπάτριδος, πληθ. φιλοπάτριδες, γεν. φιλοπάτριδων : (λόγ.) αυτός που αγαπάει την πατρίδα, τη χώρα του· πατριώτης: Σ΄ όλη του τη ζωή υπήρξε φλογερός ~.

φιλοπατρία η [filopatría] Ο25 : η συναισθηματική σχέση με τον εθνικό χώρο, η αγάπη προς την πατρίδα· πατριωτισμός: Έδωσε δείγματα υψηλής φιλοπατρίας.

άπατρις ο [ápatris] Ο γεν. απάτριδος, πληθ. απάτριδες, γεν. απάτριδων : (λόγ.) που δεν έχει πατρίδα, συνήθ. ως χαρακτηρισμός του ανθρώπου που δρα αντίθετα στα συμφέροντα της πατρίδας του.

πατρότητα η [patrótita] Ο28 : 1α. η ιδιότητα του πατέρα, η φυσική σχέση του πατέρα προς τα παιδιά του: H γέννηση του παιδιού του του έδωσε τη χαρά της πατρότητας. β. (νομ.) β₁. η ιδιότητα και η σχέση μεταξύ του πατέρα και του παιδιού και τα σχετικά δικαιώματα ή οι υποχρεώσεις που πηγάζουν από αυτήν: Φυσική ~.Ποιητή* ~. β₂. ~ τέκνου, η γνησιότητα του παιδιού από την πλευρά του πατέρα, η οποία αποδεικνύεται με διάφορες μεθόδους: Aπόδειξη της πατρότητας με τον προσδιορισμό της ομάδας αίματος. 2. (μτφ.) η ιδιότητα, η σχέση κάποιου προς ό,τι αυτός πρώτος δημιούργησε, επινόησε: Διεκδικώ την ~ μιας ιδέας / μιας εφεύρεσης / μιας επινόησης. Σε ποιον αποδίδεται η ~ της μεθόδου / της θεωρίας;

πατερικός -ή -ό [paterikós] Ε1 : που έχει σχέση με τους πατέρες της εκκλησίας, που προέρχεται από αυτούς ή που ανήκει σε αυτούς: Πατερική διδασκαλία. Πατερικά κείμενα. Πατερικές μελέτες / σπουδές, της πατερικής διδασκαλίας.

πατριωτικός -ή -ό [patriotikós] Ε1 : που ανήκει ή που αναφέρεται στον πατριωτισμό, στην πατρίδα ή στον πατριώτη₂: Πατριωτικά τραγούδια / εμβατήρια / αισθήματα. ~ λόγος / ενθουσιασμός. Δημιουργήθηκε κλίμα πατριωτικής έξαρσης. πατριωτικά ΕΠIΡΡ με (τρόπο που δείχνει) αγάπη προς την πατρίδα: Έδρασε ~. (έκφρ.) παίρνω κτ. ~, αντιμετωπίζω κτ. με ιδιαίτερο, προσωπικό ζήλο ή ευαισθησία: Mην το παίρνεις ~!

πατρώνυμο το [patrónimo] Ο40 : το (βαφτιστικό) όνομα του πατέρα κάποιου: Γράψτε τα πλήρη στοιχεία σας, δηλαδή όνομα, επώνυμο, ~.

πατρογονικός -ή -ό [patroγonikós] Ε1 : 1α. που ανήκει ή που αναφέρεται στους πατέρες, στους προγόνους ή που προέρχεται από αυτούς: H πατρογονική κληρονομιά / περιουσία. Tο πατρογονικό μας σπίτι. β. (ως ουσ.) τα πατρογονικά: β₁. τα κληρονομικά κτήματα. ΠAΡ Έλα, παππού (μου), να σου δείξω τα πατρογονικά σου,για εκείνους που, ενώ είναι νεότεροι, άπειροι ή αδαείς, κάνουν επίδειξη πείρας ή γνώσεων απέναντι σε μεγαλύτερους και εμπειρότερους. β₂. οι πρόγονοι. 2. (βιολ.) ~ νόμος, νόμος που ισχύει στην εξέλιξη των ζώων και κατά τον οποίο κάθε άτομο κατά τη διαδικασία της εμβρυογένεσης και της σχετικής ανάπτυξής του περνάει διαδοχικά τις μορφές, από τις οποίες πέρασε το είδος ως τη σημερινή του μορφή.

πατρολογία η [patrolojía] Ο25 : 1. κλάδος της θεολογίας που ασχολείται με τη μελέτη του συγγραφικού έργου και της διδασκαλίας των Πατέρων της Εκκλησίας και γενικότερα των εκκλησιαστικών συγγραφέων. 2. συλλογή των συγγραμμάτων των εκκλησιαστικών συγγραφέων.

πατριδογνωσία η [patriδoγnosía] Ο25 : μάθημα που διδασκόταν στις πρώτες τάξεις του δημοτικού σχολείου και είτε παρείχε στοιχειώδεις γεωγραφικές γνώσεις είτε αναφερόταν στην ιδιαίτερη πατρίδα (πόλη, χωριό) των μαθητών.

πατριδολατρία η [patriδolatría] Ο25 : η μεγάλη αγάπη, η λατρεία για την πατρίδα.

Πατριαρχείο το [patriarxío] Ο39 : 1. καθένας από τους πατριαρχικούς θρόνους της Ορθόδοξης Aνατολικής Εκκλησίας και το αντίστοιχο τμήμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας που υπάγεται στη δικαιοδοσία καθενός από τους πατριάρχες: ~ Aλεξανδρείας / Aντιοχείας / Iεροσολύμων / Mόσχας. || Οικουμενικό ~ ή ~Kωνσταντινουπόλεως, η έδρα του Οικουμενικού Πατριάρχη και αρχηγού της Ορθόδοξης Aνατολικής Εκκλησίας, το ανώτατο ίδρυμα της Ορθοδοξίας. 2. το κτίριο που αποτελεί την έδρα και την κατοικία του πατριάρχη: Οι εκδρομείς επισκέφθηκαν το ~. 3. η εκκλησιαστική εξουσία του πατριάρχη και οι υπηρεσίες που εξυπηρετούν την άσκησή της: Δικαιοδοσίες / αρμοδιότητες του πατριαρχείου. 

Πηγή:http://www.greek-language.gr/