ΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΧΡΟΝΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΙΣΤΙΚΗ

Ενεργητικός και μέσος μέλλοντας.

Ενεργητικός και μέσος αόριστος α΄.

Στον ενεργητικό και μέσο μέλλοντα και στον ενεργητικό και μέσο αόριστο α΄ο ρηματικός χαρακτήρας των ρημάτων παθαίνει τις εξής μεταβολές:

α) ο χειλικός χαρακτήρας (π,β,φ) ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε ψ.

τρέπω,τρέψω,έτρεψα---τρέψομαι,ετρεψάμην

τρίβω,τρίψω,έτριψα---τρίψομαι,ετριψάμην

κρύπτω,κρύψω,έκρυψα---κρύψομαι,εκρυψάμην

β) ο ουρανικός χαρακτήρας (κ,γ,χ)  ενώνεται με το χρονικό χαρακτήρα σ σε ξ.

φυλάττω,φυλάξω,εφύλαξα---φυλάξομαι,εφυλαξάμην

τάττω,τάξω,έταξα---τάξομαι,εταξάμην

γ) ο οδοντικός χαρακτήρας (τ,δ,θ) εμπρός από το χρονικό χαρακτήρα σ αποβάλλεται.

αρμόττω,αρμόσω,ήρμοσα

ψεύδομαι,ψεύσομαι ,εψευσάμην

πείθω,πείσω,έπεισα---πείσομαι,επεισάμην

Τα υπερδισύλλαβα σε –ίζω και όσα έχουν ρηματικό χαρακτήρα δ σχηματίζουν το μέλλοντα χωρίς το χρονικό χαρακτήρα σ,σε  –ιω και –ιουμαι και κλίνονται κατά τα συνηρημένα σε-έω. Εξαίρεση αποτελούν οι μέλλοντες κρεμω,κερω,βιβω,ελω,σκεδω,εξετω,πετω που κλίνονται όπως τα συνηρημένα  σε –άω. Επίσης,προσοχή στα δισύλλαβα ρήματα όπως τα κτίζω και σχίζω που σχηματίζουν το μέλλοντα κανονικά (κτίσω & σχίσω)

Τα ενρινόλικτα και υγρόληκτα ρήματα σχηματίζουν το μέλλοντα συνηρημένο χωρίς σ  που κλίνεται κατά τα εις –έω.Τον αόριστο   το σχηματίζουν χωρίς το χρονικό χαρακτήρα σ,αλλά με έκταση του βραχύχρονου  φωνήεντος του θέματος.

Π.χ.μένω-μενω-έμεινα ,αγγέλω-αγγελω-ήγγειλα.

Παθητικός μέλλοντας και παθητικός αόριστος.

Ο ρηματικός χαρακτήρας των ρημάτων μπρόστά από το     θ του χρονικού προσφύματος θη(θε)παθαίνει τις εξής μεταβολές:

Α) τα π,β τρέπονται σε φ. π.χ.λείπω,λειφθήσομαι-ελήφθην.

Β) τα κ,γ,τρέπονται σε χ. π.χ.άγω,αχθήσομαι –ήχθην.

Γ) αν είναι οδοντικό(τ,δ,θ) τρέπεται σε σ. π.χ.ψεύδομαι,ψευσθήσομαι,εψεύσθην

πείθομαι,πεισθήσομαι,επείσθην 

Ενεργητικός παρακείμενος και υπερσυντέλικος.

Οι 2 αυτοί χρόνοι σχηματίζονται με αναδιπλασιασμό δηλαδή με την επανάληψη του πρώτου συμφώνου του θέματος με ένα ε. Ο υπερσυντέλικος εκτός απ’τον αναδιπλασιασμό παίρνει επίσης ως ιστορικός χρόνος  και συλλαβική αύξηση.

Π.χ.λύω,λέ-λυκα,ε-λε-λύκειν

τα ρήματα με χαρακτήρα ουρανικό (κ,γ,χ) σχηματίζουν τους 2 χρόνους με χ, αντί για κ :διώκω-δεδίωχα-εδεδιώχειν

τα ρήματα με χαρακτήρα χειλικό (π,β,φ) σχηματίζουν τους 2 χρόνους με φ : γράφω-γέγραφα-εγεγράφειν.

Αύξηση αντί για αναδιπλασιασμό.

Α) τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από φωνήεν ή δίφθογγο παίρνουν αντί για αναδιπλασιασμό χρονική αύξηση.π.χ.αρπάζω-ήρπακα-ηρπάκειν.

Β) τα ρήματα που το θέμα τους αρχίζει από:

-ρ όπως ρίπτω

- διπλό σύμφωνο(ζ,ψ,ξ) όπως ψαύω

- 3 σύμφωνα όπως στρατεύομαι

- 2 σύμφωνα που δεν είναι όμως το πρώτο άφωνο και το δεύτερο υγρό ή ένρινο όπως το σπείρω

π.χ.σπείρω-έσπαρκα-εσπάρκειν,ψαύω-έψαυκα-εψαύκειν

Τα ρήματα που  το θέμα τους αρχίζει από δασύ σύμφωνο (χ,φ,θ) στον αναδιπλασιασμό τρέπουν το δασύ σύμφωνο  στο αντίστοιχο ψιλό (κ,π,τ). π .χ. : χορεύω-κεχόρευκα-εκεχορεύκειν,φυτεύω-πεφύτευκα-επεφυτεύκειν.

Κυριακίδου Μαρία 

Καθηγήτρια Φιλολογίας